Hát Then trong đời sống người Tày- Nùng tại huyện Sông Hinh

Trong hành trình đi xây dựng kinh tế mới, người dân các dân tộc Tày- Nùng, xã EaLy, huyện Sông Hinh đã mang theo vốn văn hóa quý của dân tộc- những làn điệu hát Then. Và từ hàng chục năm nay, trên vùng đất mới, CLB Hát Then xã EaLy đã hình thành, là nơi sinh hoạt của những người yêu âm nhạc cũng góp phần gìn giữ, lưu truyền nét văn hóa độc đáo này cho thế hệ sau.

Chúng tôi tìm đến nhà bà Lương Thị Hỷ, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Hát Then thôn Tân Lập đúng lúc bà Hỷ đang say sưa luyện tập cùng các thành viên trong câu lạc bộ. Sinh ra và lớn lên ở vùng đất Cao Bằng, từ nhỏ, bà đã nghe các mẹ, các chị hát Then và dần thấm sâu trong tâm hồn mình. Rời làng quê vào Phú Yên lập nghiệp, hơn 50 năm qua, cây đàn Tính, làn điệu Then vẫn theo bà trong những lúc nông nhàn, vào mỗi dịp lễ, tết. Và rồi tình yêu với hát Then đã gắn kết 14 thành viên với nhau và ra đời CLB hát Then vào năm 2014. Vậy là cứ mỗi chiều, khi xong việc nhà, việc đồng ruộng, các bà lại cùng nhau luyện tập.

Từ tình yêu đối với hát Then nên khi tham gia câu lạc bộ, mọi chi phí trang phục, đi biểu diễn, các thành viên đều chủ động thực hiện. Việc tập luyện thường xuyên, với những làn điệu Then mang đậm hơi thở cuộc sống đã tạo sân chơi tinh thần cho người dân trong thôn, xóm. Vậy nên cứ đúng giờ tập, không chỉ thành viên CLB mà người dân, trẻ em trong thôn cũng đến tham gia, thưởng thức. Qua 08 năm duy trì và phát triển, nhiều thế hệ người dân Tày Nùng đã gắn bó với tiếng hát Then, đàn Tính, tiếp nối để lưu truyền và gìn giữ.

Để luyện được một bài hát Then mới, nhanh thì các thành viên phải tập 10 ngày, chậm cũng nửa tháng hoặc hơn. Hát Then là di sản văn hóa phi vật thể độc đáo của người Tày, thường được thực hiện trong các nghi lễ tôn giáo, có giai điệu, tiết tấu, nhịp phách rõ ràng, khi hát bao giờ cũng kèm theo đàn Tính và chùm xóc nhạc. Lời hát Then là thể thơ thất ngôn trữ tình, giàu nhạc điệu, vừa là lời khuyên răn, khích lệ, những kinh nghiệm về đối nhân xử thế. Để có những giai điệu Then trong trẻo, ấm áp thì cây đàn Tính là một yếu tố đặc biệt quan trọng. Cây đàn Tính hay còn gọi là Tính tẩu, xưa kia được đồng bào Tày chế từ quả bầu và gỗ lấy từ rừng; gồm ba bộ phận chính là bầu vang, cần đàn và dây đàn. Cây Tính tẩu cổ xưa có 12 dây, nhưng hiện nay thường được chế tác thành đàn Tính 2 hoặc 3 dây. Từ ngày thành lập, CLB hát Then thôn Tân Lập đã tham gia nhiều hội diễn nghệ thuật quần chúng, góp phần lan tỏa đến với đông đảo người dân và nuôi dưỡng tình yêu hát Then trong cộng đồng người Tày- Nùng trên địa bàn huyện.

Ngày nay, hát Then được các nghệ nhân đặt lời mới, cải tiến nhạc để dễ thực hành trong cuộc sống và biểu diễn trên sân khấu. Nội dung phản ánh sinh hoạt, tình cảm, mang hơi thở cuộc sống của đồng bào gắn liền với thiên nhiên miền núi, phản ánh tinh thần tiến bộ, xây dựng cuộc sống ngày càng ấm no, văn minh. Nhờ vậy, hát Then càng gần gũi và được thế hệ trẻ yêu thích, giữ gìn./.

Huyền Trang- Bảo Lâm